Mechanizm CBAM

Mechanizm CBAM, czyli unijny mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla lub graniczny podatek węglowy, stanowi unijne narzędzie, którego celem jest sprawiedliwa wycena dwutlenku węgla wyemitowanego w czasie wytwarzania wybranych wysokoemisyjnych towarów i wyrobów wprowadzanych na rynki Unii Europejskiej, a także zachęcanie producentów do stosowania bardziej przyjaznych dla środowiska metod produkcji przemysłowej w państwach trzecich.

Dzięki zapewnieniu, że emisje dwutlenku węgla generowane podczas produkcji niektórych towarów importowanych do UE zostały uwzględnione w ich cenie, mechanizm CBAM zagwarantuje, że cena emisji wbudowanych w produkty importowane będzie odpowiadać cenie emisji dwutlenku węgla generowanych podczas produkcji krajowej, jak również że realizacja celów klimatycznych UE nie będzie zagrożona. Mechanizm CBAM został opracowany w taki sposób, by spełniał wymogi zasad Światowej Organizacji Handlu.

Pełne wdrożenie mechanizmu nastąpi w 2026 roku, z kolei w latach 2023–2026 obowiązuje etap przejściowy wdrożenia. Stopniowe wdrażanie mechanizmu CBAM towarzyszy wycofywaniu bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS), którego celem jest wsparcie dekarbonizacji unijnego przemysłu. 

Z dniem 1 października 2023 roku rozpoczął się etap przejściowy wdrożenia mechanizmu CBAM. Z dniem 31 stycznia 2024 roku dobiegł końca pierwszy okres sprawozdawczy dla importerów. Stopniowe wprowadzanie mechanizmu CBAM umożliwia ostrożne, przewidywalne i proporcjonalne dostosowanie się do jego wymogów zarówno przez przedsiębiorstwa działające na terytorium Unii Europejskiej, jak i poza nią, a także przez organy publiczne.

Początkowo mechanizm CBAM będzie obejmował wyłącznie import wybranych wysokoemisyjnych towarów oraz ich prekursorów, w przypadku których występuje najwyższe ryzyko ucieczki emisji: cementu, żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej i wodoru. Dzięki rozszerzeniu zakresu mechanizm CBAM, w wyniku pełnego wdrożenia, obejmie przeszło 50% ogółu emisji w sektorach objętych mechanizmem ETS. Okres przejściowy ma na celu pilotaż nowego rozwiązania oraz umożliwienie wszystkim interesariuszom (importerom, producentom oraz przedstawicielom władz) poznanie systemu, a także zgromadzenie istotnych danych na temat wbudowanych emisji w celu udoskonalenia metodologii działania z myślą o wdrożeniu mechanizmu.

W okresie przejściowym importerzy towarów objętych nowymi zasadami są jedynie zobowiązani do zgłaszania emisji gazów cieplarnianych związanych z ich importem (bezpośrednich oraz pośrednich), jednak nie dotyczy ich obowiązek zakupu oraz umarzania certyfikatów. Emisje pośrednie w niektórych sektorach (cementu i nawozów) zostaną objęte zakresem mechanizmu po okresie przejściowym, zgodnie z metodologią przedstawioną w rozporządzeniu wykonawczym opublikowanym dnia 17 sierpnia 2023 roku oraz towarzyszących mu wytycznych.

Rozporządzenie wykonawcze w sprawie wymogów dotyczących sprawozdawczości oraz metodologii przewiduje pewną elastyczność w zakresie wartości wykorzystywanych w celu obliczania wbudowanych emisji importowanych towarów w okresie przejściowym. Do końca 2024 roku przedsiębiorstwa będą miały możliwość raportowania emisji na trzy sposoby: (a) pełna sprawozdawczość zgodnie z nową metodologią (metoda UE); (b) sprawozdawczość oparta na równoważnej metodzie (trzy opcje); oraz (c) sprawozdawczość oparta na domyślnych wartościach referencyjnych (tylko do lipca 2024 roku).

Od 1 stycznia 2025 roku dopuszczalne będą wyłącznie sprawozdania składane zgodnie z metodologią UE, z kolei wartości szacunkowe (oparte na wartościach referencyjnych) mogą być stosowane w odniesieniu do towarów złożonych tylko wtedy, gdy szacunki te stanowią mniej niż 20% całkowitych wbudowanych emisji. Komisja opublikowała wartości referencyjne w dniu 22 grudnia 2023 roku. Wartości te zostały opracowane na podstawie sprawozdania Wspólnego Centrum Badawczego UE.

Komisja opracowała również specjalne narzędzia informatyczne, aby pomóc importerom w wykonywaniu obliczeń oraz składaniu stosownych sprawozdań, a także szczegółowe wytyczne, materiały szkoleniowe i samouczki, aby wspierać przedsiębiorstwa na etapie przejściowym.

Przed wejściem w życie mechanizmu CBAM w pełnym zakresie zostanie przeprowadzona analiza jego działania w fazie przejściowej. Zostanie także przeprowadzony przegląd zakresu produktów i towarów objętych mechanizmem, aby ustalić możliwość uwzględnienia innych towarów wytwarzanych w sektorach objętych mechanizmem ETS w zakresie mechanizmu CBAM, w tym wybranych produktów przetworzonych oraz towarów wskazanych jako odpowiednie w drodze negocjacji. Stosowne sprawozdanie obejmie harmonogram uwzględnienia tych towarów w zakresie mechanizmu CBAM do 2030 roku.

Sektory, które zostały objęte zakresem działania mechanizmu CBAM w okresie przejściowym – narzędzie polityki środowiskowej, które ma pomóc zmaksymalizować globalne oddziaływanie europejskich starań na rzecz walki ze skutkami zmiany klimatu.

Sprawozdawczość

Komisja opracowała przejściowy rejestr CBAM, aby pomóc importerom w kalkulowaniu emisji oraz przesyłaniu sprawozdań wchodzących w zakres ich obowiązków w ramach mechanizmu CBAM. Uzyskanie dostępu do rejestru wymaga przesłania zgłoszenia do stosownego organu krajowego państwa członkowskiego, w którym importer ma siedzibę.

Rejestr przejściowy CBAM – odnośnik dla importerów 

Podmioty zgłaszające znajdą w instrukcji obsługi rejestru CBAM plik XSD zawierający pełną strukturę sprawozdania kwartalnego CBAM, a także przykładowy plik ZIP, który po przesłaniu do rejestru powoduje automatyczne wypełnienie danych sprawozdania kwartalnego. Dla wygody użytkowników, plik XSD i przykładowe pliki ZIP można także pobrać poniżej. 

Rejestr przejściowy CBAM jest nieustannie aktualizowany i rozbudowywany o nowe funkcje, a błędy są poprawiane na bieżąco (informacje na temat najnowszej aktualizacji znajdują się w załączniku poniżej).

Raport kwartalny

Z pliku XLS można skorzystać w celu usprawnienia wypełniania sprawozdań kwartalnych CBAM przy pomocy plików XML. Plik XLS wskazuje, które pola są opcjonalne oraz obowiązkowe, zawiera także wstępnie wprowadzone wartości dopuszczalne dla określonych pól.

Zakładka Glosariusz komunikatów o błędach zawiera informacje na temat rozwiązywania problemów i błędów wynikających z wprowadzonych bądź wybranych wartości powodujących pojawienie się komunikatu o błędzie.

Uzyskiwanie dostępu do rejestru przejściowego

Uzyskanie dostępu do rejestru przejściowego CBAM wymaga przesłania zgłoszenia do stosownego organu krajowego państwa członkowskiego, w którym importer ma siedzibę.

Nagranie z sesji informacyjnej na temat rejestru przejściowego CBAM można znaleźć tutaj.

Oświadczenie o ochronie danych zawartych w rejestrze przejściowym CBAM

Prawodawstwo

Poniżej znajdują się wszystkie istotne dokumenty prawne związane z mechanizmem CBAM.

Wytyczne

Aby pomóc interesariuszom w dostosowaniu się do nowych obowiązków w zakresie sprawozdawczości, które będą ich dotyczyły od 1 października 2023 roku, Komisja Europejska przygotowała wytyczne, których celem jest pomoc podmiotom w okresie przejściowym (od 1 października 2023 roku do 31 grudnia 2025 roku).

Komisja opublikowała wytyczne dotyczące wartości domyślnych, które można wykorzystać do określenia emisji wbudowanych w importowane towary (z wyjątkiem energii elektrycznej) objęte mechanizmem CBAM.

Komisja przygotowała dokument zawierający odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące mechanizmu CBAM. Dokument ten będzie stale aktualizowany:

Informacje dla poszczególnych sektorów

Komisja zorganizowała serię webinariów, podczas których zostały omówione ogólne cechy mechanizmu CBAM, a także zagadnienia dotyczące poszczególnych sektorów (żelaza i stali, aluminium, cementu, nawozów, energii elektrycznej i wodoru). Szczegóły i nagrania wszystkich webinariów są dostępne poniżej oraz na portalu edukacyjnym Customs & Tax EU Learning Portal.

Informacje istotne dla wszystkich sektorów

Dodatkowo jest także dostępny moduł szkoleniowy wprowadzający importerów oraz zgłaszających w Unii Europejskiej, a także operatorów z państw trzecich do zagadnienia mechanizmu CBAM. Moduł zawiera informacje na temat celu oraz założeń mechanizmu CBAM, a także jego wpływu na importerów i zgłaszających, główne kryteria ustalania cen certyfikatów CBAM, sześciu sektorów objętych mechanizmem CBAM oraz zadań i obowiązków związanych z mechanizmem CBAM. Dodatkowo moduł obejmuje informacje na temat priorytetów planowania, w tym kluczowe etapy, a także objaśnienie metod obliczeń i wymogów w zakresie sprawozdawczości.

Lista kontrolna dla importerów na terytorium Unii Europejskiej

Cement

Aluminium

Nawozy

Żelazo i stal

Wodór

Energia elektryczna  

Właściwe organy krajowe państw członkowskich UE (dostęp ograniczony)

Dlaczego CBAM?